Want hoe werkt de zee nu eigenlijk? Wat voor invloed heeft de klimaatverandering, welke rol kan hij spelen bij de overgang naar duurzame energie, wat kunnen we leren van de planten en dieren die erin leven, welke kansen zijn er voor onze voeding en welke schatten zitten er in de zeebodem? Hoe kunnen we de zee benutten, beschermen en begrijpen? Dat onderzoekt het NIOZ, Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee, al 140 jaar. En niet alleen in onze eigen Noordzee en Waddenzee, maar over de hele wereld. Toch heeft 8 van de 10 Nederlanders nog nooit van het NIOZ op Texel gehoord.
Wie ouder is dan 40, herinnert zich vast nog de documentaires van de Franse ontdekkingsreiziger Jacques Cousteau. De man met het rode mutsje. Hij nam in de jaren 60 en 70 tv-kijkers mee met zijn grote oceaanavonturen die hij beleefde met zijn legendarische schip de Calypso. Hij liet ons kennis maken met de fascinerende wereld onder water en ons zien hoe we daar als maatschappij beter van kunnen worden. “Bij het NIOZ doen we precies hetzelfde, alleen gaan er met ons geen tv-camera’s mee’’, vertelt Marck Smit, business development manager. “Onze wetenschappers bestuderen de zee om te leren hoe we die kunnen beschermen, maar ook op een goede manier kunnen gebruiken. De Noordzee is een van de drukst bevaren zeeën ter wereld. Hij wordt gebruikt voor het winnen van olie en gas, de visserij, scheepvaart, windmolenparken en de marine. De balans houden tussen alle economisch belangen en de ecologische gezondheid, is een heel precair evenwicht.”
Marck Smit, business development manager NIOZ
Het onderzoeksschip van het NIOZ heet de Pelagia. Die heeft een belangrijke rol in al het onderzoek dat wordt gedaan. Maar ook bij het NIOZ zelf op Texel vindt veel onderzoek plaats. “We hebben ongeveer 200 mensen in dienst en daarom heen zit nog een schil van zo’n 150 promovendi, postdocs en wetenschappers”, legt Smit uit. “Er zijn talloze projecten gaande. Europa wil bijvoorbeeld kijken wat de mogelijkheden zijn om grondstoffen te delven van de zeebodem. Mineralen en mijnbouwstoffen worden immers steeds schaarser. Op verschillende plekken in de oceaan zit op grote diepte onder meer mangaan, nikkel en koper in de bodem. Nederlandse bedrijven hebben apparatuur ontwikkeld om dat naar boven te halen. Dat gebeurt op zo’n 2.000 km ten westen van Mexico. Wij onderzoeken de impact op het milieu. Wat heeft het lawaai, het licht en het opdwarrelende sediment voor effect op het onderwaterleven? Is diepzeemijnbouw een schat of een tragedie? Moeten we er wel aan beginnen? Op zulke vragen proberen wij het antwoord te geven.”
Veel onderzoeksprojecten kijken naar de klimaatverandering en vervuiling van de oceanen, maar ook naar de energietransitie. Wat heeft het opwekken van duurzame energie met behulp van wind, zon of getijden voor invloed op de zee en het leven daarin? Smit: “De Noordzee is een belangrijke bron voor economische groei. Binnen Europa ziet men hoeveel mogelijkheden er zijn met de zee. Niet alleen met olie en gas, maar juist ook met zon, wind en getijden. Wij proberen te ontdekken wat dat betekent voor ons ecosysteem. Tegelijkertijd geven deze ontwikkelingen ook weer meer ruimte voor natuur. De windmolens en bevoorradingsplatforms zijn namelijk ideale gebieden voor het kweken van schaaldieren en zeewieren. Bij deze onderzoeken werken we onder meer samen met de MCN Campus en de North Sea Energy Gateway.”
Nu de voorraden olie en gas op hun einde raken, wordt er gezocht naar een nieuwe bestemming voor de afgeschreven offshore platforms op de Noordzee. Ook daarin denkt het NIOZ mee. “Afbreken ligt het meest voor de hand. Of kunnen we ze een nieuwe toekomst geven als natuurlijk rif? Op de harde ondergrond kunnen allerlei organismen zich vestigen en dat is goed voor de onderwaterfauna. Dat heeft wel tegenstrijdige belangen tot gevolg. De visserij kan op die plekken geen netten meer uitgooien, maar het worden wel broedplaatsen voor jonge vissen. Wij geven hierover advies.”
Bij alle onderzoeken werkt het NIOZ samen met andere instituten van over de hele wereld, maar ook met het regionale bedrijfsleven en overheden, benadrukt Smit. “Wij hebben het bedrijfsleven nodig. Meer dan nadrukkelijk zoeken we de samenwerking. Het project rond het afbreken en/of ombouwen van de platforms kan daarvoor een mooie aanleiding zijn, maar er zijn nog legio andere kansen. Als business development manager sla ik de brug naar bedrijven en overheden. Waar kunnen we samen optrekken en elkaars belangen invullen? Iedereen die iets wil met de zee kan bij ons aankloppen. We staan open voor samenwerkingsverbanden met kleine en grote ondernemingen. Daarbij willen we niet concurreren met de bestaande industrie. Wij bieden onze kennis en kunde aan bij het ontwikkelen van nieuwe technieken en onderzoeksmethoden. Ook technische bedrijven mogen bij ons aankloppen om hun apparatuur te testen in extreme omstandigheden. Zo hebben we Nederlandse ondernemers geholpen met het ontwikkelen van twee grote hightech systemen voor zeeonderzoek; één waarmee watermonsters genomen kunnen worden op grote diepte en één voor het meten van ijzer in zeewater. Die zijn verkocht aan onderzoeksorganisaties in India en Zuid-Korea. Ook hebben we samen met een bedrijf uit Den Helder apparatuur ontwikkeld om bodemmonsters te nemen op grote diepte. Die apparatuur wordt nu over hele wereld in licentie verkocht.”
De RV Pelagia, het onderzoeksschip van het NIOZ, is op dit moment onderweg voor expeditie NICO. Aan boord doen bijna 130 wetenschappers samen met studenten 7 maanden onderzoek naar de veranderde oceanen. NICO is een bijzondere expeditie, want wetenschappers van 30 nationale en internationale wetenschappelijke organisaties doen maar liefst 42 onderzoeken over diverse onderwerpen: van foraminiferen (microscopisch kleine zeedieren) tot zeeslakken, van virussen tot koraalriffen en van trekvogels tot walvissen. Vanuit thuishaven Texel vaart het schip in zuidwaartse richting naar Gran Canaria en steekt van daaruit over naar Curaçao en Sint-Maarten, om vervolgens terug te varen via Ierland. Volg de expeditie via www.nico-expeditie.nl.
– 70% van onze aarde bestaat uit water.
– 80% van al het leven op aarde leeft in de oceanen.
– Minder dan 5% van de oceaanbodem is in kaart gebracht.
– De Pelagia is 66 meter lang en heeft veel high tech apparatuur aan boord, waaronder een ROV.
– Diepzeemijnbouw kan starten binnen 10 jaar.
Tekst: Willemien Vijvers, 5rs Communicatie
Fotografie: Ernest Selleger
Niet alleen in omvang, maar juist ook op het vlak van maatschappelijke impact. Of het nu gaat om financiering, huisvesting of gewoon een klankbord om je ideeën aan te spiegelen.
